Internationaal Harmonikatreffen te Kerkrade

• Kevin, de plaatselijke belofte. Niet alleen muzikaaltechnisch maar ook qua uitstraling hoort deze jongen duidelijk op het podium thuis.

---

Op twaalf oktober was de grote dag daar dat na enkele jaren weer een Internationaal Harmonikatreffen plaats zou vinden in het Zuid Limburgse Kerkrade. De klanken van de Steirische Harmonika´s zijn nauw verbonden aan de muziekstijlen uit Zuid-Duitsland en Oostenrijk. Maar liefst zes acts stonden geprogrammeerd op deze avond die duurde van acht tot twee. Dit is de kans om eens nader kennis te maken met deze cultuur die ook in Zuid Limburg veel aanhangers kent.

De Steirische Harmonika is net als onze twee en drierijers een diatonisch instrument. Ze zijn te vinden in variaties met drie, vier en zelfs vijf rijen. Ook de opeenvolging van de rijen komt overeen met onze bekende stemmingen. De meest voorkomende stemming in deze muziek is de G/C/F/Bes. Maar de Steirische Harmonika´s staan ook bekend om de opmerkelijke heliconbassen die klinken als een tuba. Om misverstanden te voorkomen: velen denken dat de toetervormige bekers die de kasten sieren zorgen voor het specifieke geluid. Dat is echter niet het geval. Dit zijn enkel versieringen om de rijkelijk beslagen kasten nog meer eigenheid te geven. De diepe tonen worden geproduceerd door grote tongplaten, met een lengte van zo´n zeven centimeter, zonder dat het bevestigingspunt is meegerekend. De Steirische Harmonika´s zijn doorgaans driekorig, en kennen normaal gesproken geen registers. De drie tongen per toon zijn dusdanig gestemd dat er een ruime zweving ontstaat. De drie binnenrijen hebben halverwege een gelijktoon (trekken en duwen dezelfde toon) die rijkelijk aan bod komt in het gangbare Steirische repertoire.
 

• Andi Stoll van het duo Andi & Michael uit München: ...“Pure harmonicaklanken”...

---

Maar terug naar de avond! De publieke opkomst was enorm en de grote zaal was vrij snel gevuld. De organisatie had gekozen voor een specifieke opbouw van het programma. Om erin te komen stond het duo Andi & Michael op de planken. Andi stelt het duo voor: “Wij zijn Andi & Michael en we zijn nu zo´n vijftien jaar onderweg. We komen uit Munchen, de hoofdstad van Bayern. In tegenstelling tot veel andere groepen richten wij als duo ons op de pure harmonicaklanken. Andere groepen halen daar basgitaar, drums, blaasinstrumenten en noem maar op bij. Wij spelen enkel met twee Steirische Harmonika´s. Wij willen in onze muziek de heliconbas sterk vertegenwoordigen, want velen laten die net weg omdat de begeleiding door de andere genoemde instrumenten gespeeld wordt. Tenslotte benadrukt die baskant voor een heel groot deel de herkenbaarheid van de Steirische Harmonika. Tijdens onze concerten zijn het alleen de twee harmonica´s. Op onze cd´s maken we wat uitzonderingen en voegen we hier en daar andere instrumenten toe.”
De twee muzikanten hebben duidelijk de rollen verdeeld.
Andi: “Ik speel de melodieën op mijn harmonica en Michael speelt de Oberkrainer begeleidingen. Andere groepen kunnen met meer instrumenten een veel bredere klank produceren, en dat maakt het voor ons een stukje moeilijker om interessant te blijven voor het publiek.”

Oberkrainer en Beiers

In het Zuiden van Duitsland slaat deze muziek enorm aan. Zijn er ook stijlen te onderscheiden?
“De twee stijlen die in Munchen voorkomen zijn de Oberkrainer en de Bayerse stijl. Maar wij componeren doorgaans alle stukken zelf. Op verzoek spelen we ook wel een paar bekende dingen van anderen. Op onze cd´s komt uitsluitend eigen materiaal te staan. We maken overigens bij iedere cd een muziekboek waarin alles op notenschrift is uitgewerkt. Dit blijkt heel welkom te zijn bij de spelers van Steirische Harmonika´s.”
Om een beeld te geven van wat voor´n merken er doorgaans in omloop zijn in deze scene vertelt Andi: “We hebben verschillende harmonica´s in ons bezit. Nu spelen we op Hohner en Alpengold. Het laatstgenoemde merk komt van een bouwer uit zuid Tirol. Het is heel moeilijk aan te geven welk merk de beste instrumenten maakt. Bij ons in Bayern heb je bijvoorbeeld Öllerer, een bouwer die onovertreffende instrumenten maakt voor de Bayerse muziek. Zupan klinkt daarentegen weer wat volkser. Wij hebben voor een middenweg gekozen en komen zo op Hohner Steirische Harmonika´s uit. Elk merk heeft zo z´n eigen bijzonderheden en daarom kun je moeilijk zeggen dat een specifiek merk over alle linies het beste is. Het hangt ook af van de speler en diens repertoire. Bij ons gaat het er rustig en gemoedelijk aan toe, en daar voldoet Hohner erg goed. Maar voor de echte Oostenrijkse muziek heb je een instrument nodig dat een stuk ruwer en directer klinkt.”

Na Andi en Michael was het de beurt aan Doris en Herbert. Dit duo is de grootste topper uit de Oostenrijkse muziek, daar ze als enige diverse gouden platen in de wacht hebben gesleept. Maar Doris moest verstek laten gaan vanwege haar zwangerschap. Herbert verscheen op de planken met het duo Die Hinterkoflacher. Doris en Herbert vertegenwoordigen harmonica´s van het merk Lanzinger, en Herbert legt uit waarom: “Wij hebben jaren op Hohner gespeeld, later werd het Zupan en nu is het Lanzinger. Eigenlijk kun je op de dag van vandaag geen slechte harmonica meer kopen, maar Lanzinger geniet de absolute voorkeur. Het is de specifieke klank en de krachtige tongen die de instrumenten zo bijzonder maakt. Ik wil in ieder geval geen ander instrument meer, want dit is onze sound.”

Langzaam werd de snelheid op de avond opgevoerd. Na Herbert en Die Hinterkoflacher was het de beurt aan Kevin, de plaatselijke belofte. Deze twaalfjarige Kerkradenaar speelt de sterren van de hemel. Met zijn snelheid en timing laat hij velen achter zich. Kevin heeft alles in huis om een groot muzikant te worden. Niet alleen muzikaaltechnisch maar ook qua uitstraling hoort deze jongen duidelijk op het podium thuis. Gesteund door enkele muzikanten van Hub´n Bub´n wist Kevin het publiek aan zijn voeten te krijgen.

Ook jong, maar ietsje ouder dan Kevin zijn Die Grubertaler. Ook deze muzikanten stellen zichzelf voor. Florian: “Wij zijn de Grubertaler en zijn nu drie jaar samen. We komen uit de buurt van Innsbruck en hebben met ons geluid al een aardig publiek opgebouwd. We zijn allen nog relatief jong. Mijn broer Michael speelt basgitaar en bariton en is nu zestien jaar. Ik speel gitaar en ben zeventien, en onze vriend en accordeonist Reinhard is achttien. We zingen alledrie, al neem ik de leadvocalen voor mijn rekening. Wij spelen wat we zelf dansmuziek noemen, maar anderen noemen het volksmuziek. Onze muziek komt voort uit de Tirolermuziek maar leunt ook tegen de Schlager aan. We zijn vrij breed in onze muzikale aanpak.”

Power

De opvallende aanpak van Die Grubertaler zorgde voor een frisse wind op deze avond. Ze zweepten de boel op door hun stevige klanken en hun dynamische set. Dit is een groep met power.
“Het is niet de power, maar de snelheid die we opvoeren.’, relativeert Florian. “Die Grubertaler is onze uitlaatklep. Meestal spelen we alleen in de weekends, en dan moeten we de overtollige energie van de werkweek kwijt. Het zal er ook mee te maken hebben dat we zowat de jongste groep in dit genre zijn die je maar kan vinden. Wellicht dat we daarom ook dynamischer overkomen. We hadden al een paar single-cd´s opgenomen, maar onlangs verscheen onze volwaardige debuut-cd, A bisserl Mozart, a bisserl Strauss genaamd.

Die Grubertaler kozen duidelijk voor een balginstrument van het merk Beltuna. Florian hierover: “Ik heb zelf geen verstand van accordeons en harmonica´s, maar ik kan wel bepalen welk instrument me qua klank wel of niet bevalt. En die Beltuna van Reinhard bevalt me prima.”
Reinhard: “Wat mij aan Beltuna het beste bevalt is de soepelheid van de mechanische onderdelen. Maar ook de klank, bij mij specifiek voor deze stijl breed gestemd, spreekt me erg aan.”

Na het geweld van Die Grubertaler kregen we de eerste tafelspringers. Die Kreuzbichler gewapend met een Steirische Harmonika en een accordeon, kregen het publiek aan het dansen. Na wederom een dynamische set, werd het slotakkoord ingezet door de Limburgse groep Hub´n Bub´n. Opvallend bij dit concert was de eigen aanpak van de Oostenrijkse klanken. In deze groep zitten een paar heuse virtuozen die ook alle kans kregen om hun kunnen te etaleren. Het repertoire is dusdanig opgebouwd dat die ruimte ook aanwezig is. Als afsluiting, inmiddels diep in de nacht, werd een kleine finale ingezet waar ook de jonge Kevin aan deel nam.
Ondanks dat het Internationale Harmonikatreffen enkele jaren afwezig was, is wederom bewezen dat het gebeuren een gevestigde naam heeft. Op naar de volgende editie!