Verschillen

Ja, zelfs ik was me ooit niet bewust van het verschil tussen trekharmonica en accordeon. Dat kwam pas toen ik op een hoes van het Arhooly Label een Cajun-speler zag staan en vervolgens een cd draaide van de Vlaamse groep ‘De Vlier’, waarin werd gerept van een ‘diatonische accordeon’.
Een heimelijke greep naar een uitgestalde Hohner Goudbrand bij muziekhandel Staffhorst in Utrecht bevestigde mijn vermoeden: een trekharmonica is ‘net als een mondharmonica’, maar dan met knoppen.

Al gauw kwam ik er achter, dat niet alleen traditioneel Vlaams en Cajun op dit instrument kon worden gespeeld, maar dat het instrument ook wordt gebruikt bij de TexMex. Van deze muziek van Mexicaanse immigranten in Texas had ik al enkele verzamelelpee’s van 78-toerenplaten, maar ik was me niet bewust, dat hier wisseltonig werd gemusiceerd.
En zo ontdekte ik – mede dankzij de CD Planet Squeezebox – een veelheid aan stijlen van Deens tot Baskisch van Italiaans tot Beiers. Én Nederlands, niet te vergeten. En het is de trekharmonica die deze stijlen het beste weet te vertolken: ‘trikitixa’ betekent in het Baskisch zelfs zowel ‘trekharmonica’ als ‘volksmuziek’!

Frappant is, dat de genres zo ver uit mekaar liggen, dat je zelfs in Nederland verschillende richtingen aantreft. Zo zul je in het Noorden van het land vooral veel oudere dames aantreffen, die op hoge leeftijd nog zijn begonnen met spelen. Op harmonicadagen in Noord-Holland en Friesland tref je ze aan in groepjes, de bladmuziek stevig op hun standaarden geklemd, want in het Hoge Noorden waait het altijd hard. Het is ontroerend, dat mensen op soms zelfs zeer hoge leeftijd nog hebben geleerd om voor het eerst van hun leven een instrument te bespelen! En dolgelukkig zijn, dat ze hun geliefde deunen nu zelf ten gehore kunnen brengen. Zowel Fries al populair Nederlands.

In het Oosten des lands neigt de muziek meer richting steier. Daar zul je op de ‘erven’ menig bespeler van deze trekkasten aantreffen met hun markante heliconbasssen (met bloemetjesmotief en ‘trompetjesversiering’). Ja, dat zijn dus ook harmonica’s, kwam ik achter!

Het aantal mensen dat de trekzek kan waarderen is in Nederland relatief klein, want er is een algemene huiver voor traditie van eigen bodem. Maar het lijkt erop dat het gesteier van onze oosterburen nóg minder in de smaak valt. De kreet ‘hoempagehalte’ is nogal eens te horen en zelfs mijn eigen persoontje meldde in deze column met schroom dat er alleen rond de Kerst wordt gezwicht voor deze muziek. Als ware het een kleine zonde.

Opmerkelijk echter was daarom het succes van een steier-spelend duo, dat te gast was op het toch wat elitaire ‘Trek er es Uut’ gebeuren in Nijmegen (TrekErEsUut.nl). Aarzelend betraden Gertjan en Susan Groen toen de bühne, maar naar een paar nummers konden ze niet meer stuk en het ‘noch einmal Susi’ was niet van de lucht.

En zo hoort het dus ook: de trekzak is een instrument dat weliswaar veel vooroordelen naar zich toe lijkt te trekken, maar de spelers ervan moeten zich juist daarom open stellen voor alle muziekvormen die dit instrument ons biedt.