Harmonica Jim:

Diatonisch charmeur anno 1929

Tja, mensen! Ik moet jullie wat bekennen: ik ben retrofiel. Dat was even schrikken, toen ik het hoorde, maar toch kan ik me er redelijk mee redden.

Voor de mensen, die niet weten wat retrofiel is: het wordt ook wel de ‘Ziekte van Vroeger’ genoemd: dat je heimwee hebt naar je jeugd en soms zelfs nog extremer: de tijd vóór je jeugd, alsof je het zelf nog hebt meegemaakt.
 

Zo ben ik waarschijnlijk verslingerd geraakt aan de trekharmonica en het traditionele genre. Maar ook 78-toerenplaten die knerpend hun ooit populaire inhoud via de naald kenbaar maken, kunnen mij wel raken.
Zo hoorde ik ooit een fragment uit een oude tophit uit de jaren ’20: ‘Harmonica Jim’ van het ooit bekende KRO-radioduo Herman Tholen en Albert van Lier, ‘Harmonica Jim’ geheten. De laatste jaren moet ik er vaker aan denken, vooral door het tekstfragment ‘En alle meiden komen dra, want daar speelt Jim harmonica’.
Het lied gaat over bootsman Jim, die de slaap niet kan vatten en dan op het dek naar zijn trekharmonica grijpt. De ‘meiden komen dra’ – blijkbaar zelfs midden in de nacht – aangelokt door het geluid van de doorslaande tongen massaal op de muziek af, omdat ‘geen meisje hem kan weerstaan, als hij zich bij het spelen laat gaan’.

Misvatting

Bij de makers en vertolkers van dit lied moet sprake zijn van enkele misconcepties:

• Het valt te betwijfelen, of de vermoeide kompanen in het vooronder dit middernachtelijke gebalg wel kunnen waarderen, vermoeid als ze zijn van ‘het harde werken op de ree’. ‘Direct kielhalen’ lijkt me de meest logische reactie van het resoluut in de slaap gestoorde scheepsvolk.
• Het wil wel eens een enkele keer gebeuren, dat een ‘meid’ gecharmeerd is van de muziek van de tweerijer (ik heb dat zelf ook wel ondervonden – zij het dan weliswaar niet aan den lijve). Maar dat geen meisje deze diatonische klanken kan weerstaan, lijkt me zwaar overdreven, al weet ik natuurlijk niet wat in de hoofden van het bakvisvolk anno 1929 omging.
• Het gaat in het lied duidelijk meer om de romantiek, dan om de feiten. Op de omslag van de bladmuziek staat een zeeman afgebeeld, die eerder een soort bandoneon als een harmonica lijkt vast te houden. Paul van Muijen denkt dat de goede man mogelijk linkshandig is en zijn trekzak mogelijk 180 graden gedraaid vasthoudt, maar dan nog zitten de knoppen op een vreemde plaats voor de tweerijer die het dan zou moeten voorstellen.
• Eerder lijkt het me dat het instrument volkomen aan de fantasie van de tekenaar is ontsproten, evenals de zeilschepen op de achtergrond: toen de harmonica in zwang kwam, was de zeilvaart al duidelijk op haar retour.

Radio West

Op Radio West is elke zondag het programma ‘Ouwe Joekels’ te beluisteren. Presentator Leen Huisman ging op mijn verzoek in om dit nummer te draaien. En Leen Huisman merkte het al terecht op bij de aankondiging van het nummer: de begeleiding berust bij een chromatische accordeon en niet bij een harmonica (het lied valt ook niet of nauwelijks te spelen of begeleiden op een diatonisch instrument).
Kortom: in dit lied uit 1929 werd overal misgeschoten, maar toch moet ik wel gniffelen bij de tekst.

• Tekst en lied zijn hier te vinden.