Disclaimer: dit nummer heb ik ingestudeerd en geplaatst nog vóórdag Rusland Oekraïne binnenviel. Voorlopig zie ik er vanaf het nog te spelen, omdat de Russen nu de rol van de wehrmacht hebben overgenomen, in handen van een nieuw-nazistische ideoloog in het Kremlin. Het is extra triest dat dit gebeurt omdat juist de Russen zo geleden hebben tijdens de Duitse aanvallen en wel beter hadden moeten weten.

Russisch soldatenlied uit WOII

In de Schuilhut (V zemlyanke/В землянке)

Opmerkelijk: veel Russische melodieën gaan over oorlog. Ook dit nummer. De vertaling spreekt niet van een schuilhut, maar van een ‘dug-out’. Het is me niet duidelijk wat er mee wordt bedoeld. Waarschijnlijk is ‘schuilplaats’ of vooral ‘loopgraaf’ een betere vertaling. Een flasmob die werd opgezet naar aanleiding van de 75-ste verjaardag van het einde van deze heldhaftige oorlog, inspireerde me om dit nummer voor trekharmonica in te kloppen.

25 maart 2021
door Eduard Bekker

Het militaire lied ‘In de schuilplaats’ is een compositie uit de de Tweede Wereldoorlog, of de ‘Grote Patriottische Oorlog’, zoals de Sovjets die noemen. Tekstschrijver Alexey Surkov zelf maakte die zelf mee in de frontlinie, voelde het gevaar en verlangde naar zijn gezin.

Vijandelijke tanks

De soldaten van de negende geweerdivisie bevonden zich op op 27 november 1941 op de commandopost van een geweerregiment toen vijandelijke tanks die afsneden van de Sovjetbataljons. De manschappen en oorlogscorrespondent Surkov zochten hun toevlucht in de loopgraaf.

Bij het invallen van de duisternis besloten de commandanten om uit de omsingeling te breken. Kapitein I.K. Velichkin kroop met alle beschikbare granaten naar de posities van de vijand en vernietigde die in drie huizen. Zo konden ze zich terugtrekken naar de rivier en waren ze in staat om het ijs over te steken naar de andere kant. Ondanks het mortiervuur wisten ze het mijnenveld te doorkruisen en naar hun eigen veilige linies terug te gaan.
Op deze wonderbaarlijke wijze uit de omsingeling en aan de dood was ontsnapt, schreef Surkov deze regels, die bedoeld waren voor zijn vrouw:

Vuur klopt in een kleine kachel,
Op de houtblokken zit teer, als een traan.
En de accordeon zingt voor mij in deze schuilplaats
Over je glimlach en je ogen.

Struiken fluisterden me over jou
in de sneeuwwitte velden bij Moskou.
Ik wil dat je hoort
hoe mijn levende stem hunkert.

Je bent nu ver, ver weg,
Tussen ons ligt sneeuw en nog meer sneeuw.
Het is niet gemakkelijk voor mij om je te bereiken,
de dood wel: vier stappen.

Zing, harmonica, ondanks de
sneeuwstorm, roep het verloren geluk.
Ik voel me warm van mijn onblusbare liefde
in deze koude schuilplaats.

Onder de indruk van wat ik die dag in de buurt van Istra had meegemaakt, schreef ik een brief aan mijn vrouw, die toen op de Kama woonde. Het bevatte zestien ‘eigen’ dichtregels, die ik niet van plan was te publiceren, laat staan door te geven aan iemand om muziek te schrijven .... Aldus Surkov.

Notititieboekje

Het gedicht dat begint met ‘Het vuur klopt in een krappe kachel’ zouden slechts regels in een brief zijn gebleven als in februari 1942 de componist Konstantin Listov niet in Moskou zou zijn aangekomen na de evacuatie, niet naar de hoofdredactie was gekomen en ook niet was gevraagd ‘een liedje te schrijven’.
En toen herinnerde Surkov zich de dichtregels die hij thuis had geschreven, vond het notitieboekje en gaf het aan Listov. Die liet zijn blik over de regels glijden, mompelde iets onbestemds en vertrok.

Een week later verscheen de componist opnieuw op de redactie, vroeg de fotoreporter Mikhail Savin om een gitaar en zong zijn nieuwe lied, dat hij ‘In de Schuilhut’ noemde. Allen luisterden met ingehouden adem.

Schrijver Evgeny Vorobyov en Mikhail Savin zongen het vervolgens op de redactie van de ‘Komsomolskaya Pravda’. Op 25 maart 1942 verscheen het gedicht in de krant.
Toen ging het lied langs de alle fronten. De mensen werden er oprecht verliefd op.

Er waren echter ook critici die in de woorden 'Het vuur klopt in een krappe kachel' decadente sferen zagen. Ze eisten dat de auteur de regel herschreef in ‘Het is niet gemakkelijk voor mij om u te bereiken, maar er zijn vier stappen nodig om te sterven.’
Toen Surkov weigerde, werd een verbod opgelegd om de compositie op de radio uit te zenden.
Het werd echter later ongedaan gemaakt na verontwaardigde brieven van het front.